رسوخ سیستم ربوی در مویرگ‌های اقتصاد ایران: چالش‌ها و پیامدها

اقتصاد ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی رو به رو بوده است که یکی از مسائل حاد آن، پدیده رو به رشد تورم و به‌ویژه ثابت ماندن آن در سطوح بالای ۷۰ درصد است. این تورم بالا در حقیقت، حاصل ناکارآمدی‌های بنیادی در نظام اقتصادی کشور و به ویژه سیستم بانکی و مالیاتی است. این مقاله به بررسی عوامل زیر بنایی موثر در ایجاد نقدینگی و تورم در اقتصاد ایران از منظر سیستم ربوی بانکی و مالیات بر ارزش افزوده می‌پردازد.

**نقش سیستم ربوی در تورم:**

سیستم بانکی ایران به دلیل ساختار ربوی که در آن حاکم است، موجب تشدید تورم و ناپایداری اقتصادی شده است. در نظامی که به پشتوانه قرض و سود مرکب شکل گرفته، تامین مالی پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها به صورت پایدار و متناسب با نیازهای واقعی جامعه صورت نمی‌گیرد. به جای آنکه منابع مالی به سمت تولید و اشتغال‌زایی هدایت شود، بخش عمده‌ای از این منابع به سمت پرداخت سودهای کلان بانکی و ایجاد نقدینگی اضافه می‌شود. این وضعیت، نه تنها منجر به کاهش قدرت خرید مردم و افزایش فاصله طبقاتی می‌شود، بلکه می‌تواند با اثرگذاری بر ناکارآمدی‌های اقتصادی، حلقه‌های معیوبی ایجاد کند که خروج از آن دشوار است.

**مالیات بر ارزش افزوده: پدیده‌ای که به جای حل مشکل، آن را پیچیده‌تر می‌کند:**

مالیات بر ارزش افزوده - با وجود ادعاهایی مبنی بر کارآمدی آن - در واقع به گونه‌ای به اقتصاد ایران آسیب زده است که به نظر می‌رسد می‌توان از آن به عنوان اختاپوسی نام برد که در حال بلعیدن اقتصاد کشور است. به عنوان یک مثال، تصور کنید که یک اسکناس هزارتومانی به گردش در می‌آید. با توجه به نرخ مالیات بر ارزش افزوده ۱۰ درصد، از همان لحظه اول، ۱۰۰ تومان به خزانه دولت و ۹۰۰ تومان به فروشنده می‌رسد. این چرخه مالیاتی با تکرار مراحل خرید و فروش، به گونه‌ای طراحی شده که به بافت زیرساختی اقتصادی آسیب می‌زند و هزینه‌های تولید را به شدت افزایش می‌دهد.

اگر محاسبات انجام شده در این مقاله را دنبال کنیم، می‌توان مشاهده کرد که مجموع مالیات اخذ شده از یک اسکناس، در سال به چه رقم بالایی می‌رسد. به عبارتی، این مالیات که به ظاهر برای مهار تورم طراحی شده، خود به عاملی برای افزایش بی‌رویه آن تبدیل می‌شود. تأمل در این رقم‌ها نشان می‌دهد که ضوابط و شیوه‌های فعلی مالیاتی نه تنها کمکی به مهار تورم نمی‌کند، بلکه زمینه‌ساز بی‌ثباتی اقتصادی خواهد بود.

**ضرورت اصلاح ساختار مالیاتی و بانکی:**

بنابراین، مهم‌ترین نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، اصلاح نظامات مالی و بانکی کشور است. در حالی که مالیات به عنوان یک ابزار موثر برای توزیع عادلانه ثروت و مهار تورم باید مورد استفاده قرار گیرد، اما باید به این نکته توجه داشت که مالیات باید به گونه‌ای وضع شود که به تولید آسیب نرساند. در واقع، قوانین مالیاتی باید متناسب با شرایط اقتصادی کشور و منطبق بر اصول اقتصادی بدون فشار زیاد بر دوش تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان شکل گیرد.

در پایان، با توجه به چالش‌های مرتبط با سیستم ربوی و مالیات بر ارزش افزوده، ضرورت دارد که برنامه‌های جامع و علمی برای اصلاح بنیادین نظام اقتصادی ایران تدوین و اجرا شود. این اصلاحات باید به نحوی طراحی شوند که به رشد اقتصادی، کاهش تورم و بهبود سطح زندگی مردم بیانجامند.

با تشکر از توجه شما،  
حمید رابعی  
کارشناس ارشد برنامه‌ریزی