باند قدرتمند مافیایی پشت صحنه کوهخواری در مشهد

در حالی که چند سالی است پروژه کمربند جنوبی مشهد که علی رغم تمام مصوبات قانونی که در حال اجرا بود و در صورت احداث و اتمام آن بسیاری از گره های ترافیکی مشهد حل میشد به بهانه های مختلف از جمله اعتراضات چند نفر شخص حقیقی و NGO با عنوان تخریب محیط زیست تعطیل شده و تمام هزینه های زیر سازی آن طی سالهای گذشته که از محل بیت المال پرداخت شده است در مرور زمان و تغییر فصلها هدر رفته است شاهد آن هستیم که کمی آن طرف تر ، مافیای قدرتمندی در حال چپاول افسار گسیخته این کوهها و تخریب غیر قابل برگشت محیط زیست و طبیعت بکر کوههای جنوبی مشهد هستند
حجم این تخریب که گوشه ای از آن در تصویر قابل مشاهده است به حدی است که نمیتوان به هیچ وجه آن را با هیچ منطق و قانونی توجیه کرد و این حجم تغییر و دگرگونی در طبیعت بکر منطقه در قبال سودی که حاصل از برداشت معادن سنگ عاید چند شرکت مافیایی میشود با هیچ مبلغی قابل جبران نیست

فاصله این معادن به حدی با شهر مشهد کم است که صدای انفجار در این معادن برای برداشت سنگ و تخریب محیط زیست به راحتی از سوی ساکنین مناطق سیدی و ابوذر و کوی صبا در جنوب غربی مشهد قابل شنیدن است و روزی نیست که با صدای انفجار در این معادن مردم آن منطقه از خواب بیدار نشوند

قطعا بسیاری از گونه های حیوانی نادر که میلیونها سال در این مناطق میزیسته اند چند سالی است این مناطق را برای همیشه ترک کرده اند و به تبع آن تمام مناطق و مناظر بکر کوههای جنوبی مشهد با این حجم از کوهخواری غیر قابل بازگشت در حال نابودی و فراموشی است

پیرو انتشار تصاویر و مطالب مرتبط با تخریب محیط زیست در کوه‌های جنوبی مشهد و مقایسه آن با توقف پروژه کمربند جنوبی، لازم می‌دانم نکاتی را به منظور روشن شدن ابعاد موضوع و ضرورت پیگیری جدی مطرح نمایم:

1. ضرورت بررسی ابعاد حقوقی و زیست‌محیطی توقف پروژه کمربند جنوبی: فارغ از دلایل توقف پروژه کمربند جنوبی، که ادعای مخالفت برخی افراد و سازمان‌های مردم‌نهاد با استناد به ملاحظات زیست‌محیطی عنوان شده، لازم است ابعاد قانونی و کارشناسی این تصمیم مورد بررسی دقیق قرار گیرد. آیا توقف پروژه بر اساس ارزیابی‌های جامع زیست‌محیطی و با لحاظ نمودن نظرات متخصصان این حوزه صورت گرفته است؟ اگر چنین است، گزارشات مربوطه باید به صورت شفاف در اختیار عموم قرار گیرد تا قضاوت منصفانه‌ای در این خصوص امکان‌پذیر باشد. همچنین، ضروری است میزان هزینه‌های بیت‌المالی که در این پروژه صرف شده و در حال حاضر به دلیل توقف پروژه در معرض اتلاف قرار گرفته است، به دقت محاسبه و برای جلوگیری از هدر رفت بیشتر، راهکارهای مناسبی اتخاذ شود.
2. مقایسه و تناقضات موجود: در صورتی که توقف پروژه کمربند جنوبی به دلیل ملاحظات زیست‌محیطی توجیه شده باشد، ادامه‌ی فعالیت معادن سنگ در همان منطقه با این حجم گسترده از تخریب، نشان‌دهنده‌ی یک تناقض آشکار است. چگونه می‌توان تخریب محدود و کنترل‌شده (حتی با وجود ایرادات احتمالی) یک پروژه‌ی عمرانی را به عنوان بهانه‌ای برای توقف آن مطرح نمود، در حالی که تخریب گسترده و غیرقابل‌جبران ناشی از فعالیت معادن به سادگی نادیده گرفته می‌شود؟ این مسئله، اذهان عمومی را به سمت وجود انگیزه‌های پنهان و اعمال نفوذ از سوی ذینفعان خاص سوق می‌دهد.
3. لزوم شفافیت در فعالیت معادن و نظارت مستمر: فعالیت معادن، به ویژه معادنی که در نزدیکی مناطق مسکونی قرار دارند، باید تحت نظارت دقیق و مستمر سازمان‌های ذیربط (سازمان محیط زیست، سازمان صنعت، معدن و تجارت و سایر نهادهای مرتبط) باشد. میزان برداشت، روش‌های استخراج، رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و تاثیرات مخرب فعالیت‌ها بر محیط زیست و سلامت ساکنین منطقه باید به صورت دوره‌ای ارزیابی و گزارش شود. همچنین، لازم است اطلاعات مربوط به مجوزهای بهره‌برداری، قراردادها و سهامداران این معادن به صورت شفاف در اختیار عموم قرار گیرد تا امکان نظارت عمومی و پاسخگویی فراهم شود.
4. پیگیری قضایی و برخورد با متخلفین: در صورت اثبات تخلفات زیست‌محیطی و عدم رعایت قوانین و مقررات مربوطه توسط صاحبان معادن، لازم است دستگاه قضایی با قاطعیت وارد عمل شده و ضمن برخورد با متخلفین، نسبت به جبران خسارات وارده به محیط زیست و مردم منطقه اقدام نماید. همچنین، باید ساز و کاری برای دریافت شکایات و گزارشات مردمی در خصوص تخلفات زیست‌محیطی ایجاد شود و به این شکایات به سرعت و با جدیت رسیدگی شود.
5. ضرورت رویکرد جامع و پایدار: حل معضلات زیست‌محیطی و توسعه‌ی پایدار، نیازمند یک رویکرد جامع و فرابخشی است. نمی‌توان صرفا به توقف پروژه‌های عمرانی یا برخورد موردی با متخلفین اکتفا کرد. بلکه باید با تدوین و اجرای برنامه‌های جامع و بلندمدت، ضمن حفظ و احیای محیط زیست، زمینه را برای توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی پایدار فراهم نمود. در این راستا، لازم است از نظرات متخصصان، فعالان محیط زیست و جوامع محلی بهره‌گیری شود و مشارکت عمومی در تصمیم‌گیری‌ها افزایش یابد.

طرح تفصیلی: بررسی تعلیق کمربند جنوبی مشهد و فعالیت معادن در کوههای جنوبی – تضاد منافع، تخریب محیط زیست و پیامدهای اجتماعی

هدف: بررسی و تحلیل تضاد آشکار بین توقف پروژه کمربند جنوبی مشهد به بهانه حفظ محیط زیست و استمرار فعالیت‌های مخرب معادن در کوه‌های جنوبی مشهد، با تاکید بر پیامدهای زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی این وضعیت.

مقدمه:

• بیان مسئله: معرفی وضعیت پارادوکسیکال توقف پروژه کمربند جنوبی مشهد و ادامه فعالیت معادن در کوههای جنوبی، با اشاره به تاثیرات متضاد این دو پدیده بر محیط زیست و زندگی شهروندان.
• اهمیت موضوع: تاکید بر اهمیت بررسی این موضوع از منظر عدالت زیست محیطی، حقوق شهروندی، مدیریت منابع و توسعه پایدار.
• سوالات پژوهشی اصلی:
  • چرا پروژه کمربند جنوبی مشهد متوقف شد در حالی که فعالیت معادن در کوههای جنوبی ادامه دارد؟
  • چه کسانی از توقف کمربند جنوبی و ادامه فعالیت معادن سود می برند؟
  • تاثیرات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی فعالیت معادن در کوههای جنوبی چیست؟
  • چه راهکارهایی برای کاهش یا جلوگیری از تخریب محیط زیست توسط معادن و مدیریت بهتر این مسئله وجود دارد؟

بخش اول: بررسی وضعیت پروژه کمربند جنوبی مشهد

• مروری بر پیشینه پروژه:
  • تاریخچه تصویب و آغاز پروژه کمربند جنوبی مشهد.
  • اهداف اصلی پروژه (کاهش ترافیک، بهبود دسترسی، توسعه زیرساخت ها).
  • مسیر و مشخصات فنی پروژه.
• دلایل توقف پروژه:
  • اعتراضات فعالان محیط زیست و سازمان های مردم نهاد (NGO).
  • ادعاهای مربوط به تخریب محیط زیست و تاثیرات منفی بر اکوسیستم.
  • نقش فشارهای سیاسی و لابی گری ذینفعان.
  • بررسی مستندات قانونی و مصوبات مرتبط با پروژه.
• هزینه های اقتصادی و اجتماعی توقف پروژه:
  • هدر رفت سرمایه های عمومی صرف شده در زیرساخت های اولیه.
  • تداوم مشکلات ترافیکی و افزایش آلودگی هوا در مشهد.
  • تاثیرات منفی بر توسعه اقتصادی مناطق حاشیه ای.
  • احساس بی عدالتی در میان شهروندان.

بخش دوم: فعالیت معادن در کوههای جنوبی مشهد و پیامدهای آن

• معرفی معادن و شرکت های فعال:
  • انواع معادن فعال (سنگ، شن، ماسه و غیره).
  • شناسایی شرکت های بهره بردار و بررسی سوابق آنها.
  • ارتباط احتمالی بین این شرکت ها و مراکز قدرت و نفوذ.
• تخریب محیط زیست ناشی از فعالیت معادن:
  • تغییرات گسترده در توپوگرافی و منظر طبیعی منطقه.
  • از بین رفتن پوشش گیاهی و زیستگاه های جانوری.
  • آلودگی خاک، آب و هوا (گرد و غبار، مواد شیمیایی).
  • تاثیرات مخرب انفجارها بر بافت زمین و ساختمان ها.
  • کاهش تنوع زیستی و نابودی گونه های نادر.
• پیامدهای اجتماعی فعالیت معادن:
  • آلودگی صوتی و ایجاد مزاحمت برای ساکنین مناطق مجاور (صدای انفجار).
  • آسیب به خانه ها و زیرساخت ها در اثر انفجارها.
  • نگرانی های بهداشتی ناشی از آلودگی هوا و آب.
  • کاهش ارزش ملک و اراضی مسکونی.
  • ایجاد ناامنی و نارضایتی اجتماعی.
• منافع اقتصادی فعالیت معادن:
  • اشتغال زایی (بررسی میزان و کیفیت فرصت های شغلی).
  • تولید مواد اولیه برای صنایع ساختمانی و عمرانی.
  • درآمدهای مالیاتی و عوارض دولتی.
  • بررسی تراز مالی سود و زیان فعالیت معادن با در نظر گرفتن هزینه های زیست محیطی و اجتماعی.

بخش سوم: تحلیل تطبیقی و بررسی تضاد منافع

• مقایسه تاثیرات زیست محیطی و اجتماعی کمربند جنوبی و فعالیت معادن:
  • ارزیابی و مقایسه تاثیرات منفی و مثبت هر دو پروژه بر محیط زیست و جامعه.
  • تحلیل دلایل اولویت بندی یکی بر دیگری.
• بررسی تضاد منافع و نقش ذینفعان:
  • شناسایی گروه های ذینفع در هر دو پروژه (ساکنین، فعالان محیط زیست، شرکت های ساختمانی، صاحبان معادن، مقامات دولتی).
  • تحلیل نقش و انگیزه های هر یک از این گروه ها.
  • بررسی احتمال وجود رانت و فساد در فرآیند تصمیم گیری.
• نقش نهادهای نظارتی و قضایی:
  • بررسی عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست و سایر نهادهای نظارتی در خصوص فعالیت معادن.
  • بررسی پرونده های قضایی مرتبط با تخلفات زیست محیطی معادن.
  • نقاط ضعف و قوت نظام نظارتی و قضایی.

بخش چهارم: ارائه راهکارها و پیشنهادات

• راهکارهای قانونی و مدیریتی برای ساماندهی فعالیت معادن:
  • بازنگری در قوانین و مقررات مربوط به معادن با تاکید بر حفظ محیط زیست.
  • تقویت نظارت و بازرسی بر فعالیت معادن.
  • ایجاد مناطق حفاظت شده و محدودیت فعالیت معادن در مناطق حساس.
  • اجرای دقیق ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) قبل از صدور مجوز.
  • الزام شرکت های معدنی به جبران خسارات زیست محیطی و پرداخت عوارض آلایندگی.
• پیشنهاداتی برای مدیریت بهتر ترافیک و توسعه پایدار شهری:
  • بررسی جایگزین های مناسب برای کمربند جنوبی با رویکرد کاهش اثرات زیست محیطی.
  • توسعه حمل و نقل عمومی و تشویق استفاده از وسایل نقلیه پاک.
  • برنامه ریزی شهری با تاکید بر کاهش نیاز به سفر و تمرکز بر توسعه محله محور.
  • آموزش و آگاه سازی عمومی در خصوص مسائل زیست محیطی و مشارکت شهروندان در تصمیم گیری ها.
• اقدامات پیشنهادی برای احیای محیط زیست آسیب دیده:
  • اجرای پروژه های احیای پوشش گیاهی و زیستگاه های جانوری.
  • پاکسازی آلودگی های ناشی از فعالیت معادن.
  • ایجاد مناطق تفریحی و گردشگری طبیعی در مناطق آسیب دیده.
• پیشنهادات برای بهبود شفافیت و پاسخگویی در فرآیندهای تصمیم گیری:
  • انتشار اطلاعات مربوط به پروژه ها و فعالیت های معدنی برای عموم.
  • تشکیل کمیته های تخصصی با حضور نمایندگان ذینفعان مختلف برای تصمیم گیری در مورد مسائل زیست محیطی.
  • تضمین دسترسی آزاد به اطلاعات و حمایت از فعالان محیط زیست و رسانه ها.

نتیجه گیری:

• خلاصه ای از یافته ها و دستاوردها.
• تاکید بر اهمیت توجه به ملاحظات زیست محیطی و اجتماعی در تصمیم گیری های توسعه ای.
• دعوت به همکاری و مشارکت همه ذینفعان برای حل مسائل زیست محیطی و دستیابی به توسعه پایدار.
• بیان اهمیت پیگیری راهکارها و پیشنهادات ارائه شده برای بهبود وضعیت محیط زیست و زندگی شهروندان مشهد.

منابع:

• منابع قانونی و مصوبات مرتبط با پروژه کمربند جنوبی و فعالیت معادن.
• گزارش های سازمان حفاظت محیط زیست و سایر نهادهای نظارتی.
• مقالات علمی و پژوهشی در زمینه تاثیرات فعالیت های معدنی بر محیط زیست.
• مصاحبه با کارشناسان و متخصصان در حوزه محیط زیست، شهرسازی و اقتصاد.
• اخبار و گزارش های رسانه ای در مورد موضوع.
• اطلاعات جمع آوری شده از طریق مشاهدات میدانی و بررسی های میدانی.

این طرح تفصیلی به عنوان یک چارچوب جامع برای بررسی و تحلیل موضوع مورد نظر ارائه شده است و می تواند بر اساس نیازها و امکانات موجود، مورد بازنگری و تعدیل قرار گیرد.

راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با تخریب محیط زیست در کوه‌های جنوبی مشهد و بررسی مجدد پروژه کمربند جنوبی

با توجه به وضعیت اسفناکی که در کوه‌های جنوبی مشهد شاهد آن هستیم و نیز با در نظر گرفتن پیامدهای منفی توقف پروژه کمربند جنوبی، اتخاذ رویکردی جامع و چندوجهی برای حل این بحران ضروری به نظر می‌رسد. این رویکرد باید شامل اقداماتی قاطع در برابر تخریب‌های زیست‌محیطی ناشی از فعالیت معادن و نیز بررسی مجدد و کارشناسانه پروژه کمربند جنوبی با در نظر گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی باشد. در این راستا، پیشنهادهای ذیل ارائه می‌گردد:

الف) برخورد قاطع با تخریب محیط زیست توسط معادن:

1. بازنگری مجوزهای معادن و ارزیابی دقیق اثرات زیست‌محیطی: کلیه مجوزهای بهره‌برداری معادن در کوه‌های جنوبی مشهد باید مورد بازنگری دقیق قرار گرفته و بر اساس استانداردهای روزآمد و سختگیرانه زیست‌محیطی مورد ارزیابی قرار گیرند. ارزیابی‌ها باید توسط کارشناسان مستقل و بی‌طرف انجام شده و به طور شفاف در اختیار عموم قرار گیرند. در صورت احراز تخلف و عدم رعایت استانداردهای زیست‌محیطی، مجوزهای متخلفین باید لغو و از ادامه فعالیت آن‌ها جلوگیری شود.
2. تشدید نظارت و پایش مستمر: لازم است یک سیستم نظارتی قوی و مستمر بر فعالیت معادن مستقر شود. این سیستم باید شامل بازدیدهای سرزده و دوره‌ای توسط بازرسان محیط زیست، استفاده از فناوری‌های نوین مانند پهپاد و تصاویر ماهواره‌ای برای پایش فعالیت‌ها، و نیز نصب حسگرهای لرزه‌نگاری برای ثبت و ارزیابی اثرات انفجارها باشد. نتایج این نظارت‌ها باید به طور مرتب در اختیار عموم قرار گرفته و با متخلفین به شدت برخورد قانونی شود.
3. افزایش جرایم و مجازات‌های قانونی: جرایم و مجازات‌های قانونی برای تخریب محیط زیست باید به طور قابل توجهی افزایش یابد تا بازدارندگی لازم را ایجاد نماید. علاوه بر جریمه‌های مالی، باید مجازات‌های سنگین دیگری مانند توقف فعالیت، حبس مسئولین و ضبط اموال حاصل از فعالیت غیرقانونی در نظر گرفته شود.
4. مطالبه خسارت و جبران خسارات زیست‌محیطی: شرکت‌های معدنی متخلف باید ملزم به پرداخت خسارت و جبران خسارات زیست‌محیطی وارده شوند. این خسارات باید شامل هزینه‌های احیا و بازسازی مناطق تخریب شده، جبران خسارات ناشی از آلودگی صوتی و گرد و غبار، و نیز پرداخت غرامت به ساکنین مناطق آسیب‌دیده باشد. صندوقی برای جمع‌آوری این خسارات ایجاد شده و صرف احیای محیط زیست منطقه شود.
5. حمایت از فعالان محیط زیست و تشویق گزارش‌دهی تخلفات: فعالان محیط زیست و سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO) که در زمینه حفاظت از محیط زیست فعالیت می‌کنند باید مورد حمایت قرار گیرند و از آن‌ها در برابر تهدیدات و فشارهای احتمالی محافظت شود. همچنین، سازوکاری برای گزارش‌دهی آسان و امن تخلفات زیست‌محیطی ایجاد شود و به گزارش‌دهندگان پاداش داده شود.
6. شفافیت در فرآیند صدور مجوزها و قراردادها: فرآیند صدور مجوزهای معدنی و قراردادهای مربوطه باید کاملاً شفاف باشد و اطلاعات مربوط به آن‌ها در اختیار عموم قرار گیرد. این امر به جلوگیری از فساد و سوءاستفاده کمک کرده و امکان نظارت عمومی را فراهم می‌سازد.

ب) بررسی مجدد و کارشناسانه پروژه کمربند جنوبی:

1. انجام ارزیابی جامع اثرات زیست‌محیطی (EIA) با مشارکت متخصصان و ذینفعان: پیش از هرگونه اقدام برای از سرگیری پروژه کمربند جنوبی، باید یک ارزیابی جامع اثرات زیست‌محیطی (EIA) با مشارکت متخصصان برجسته محیط زیست، نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد، و ساکنین مناطق ذینفع انجام شود. این ارزیابی باید به طور دقیق اثرات احتمالی پروژه بر محیط زیست، از جمله تخریب زیستگاه‌ها، آلودگی آب و هوا، و تغییر کاربری اراضی را بررسی نماید.
2. بهینه‌سازی مسیر و طراحی پروژه با هدف کاهش اثرات زیست‌محیطی: بر اساس نتایج ارزیابی اثرات زیست‌محیطی، مسیر و طراحی پروژه کمربند جنوبی باید به گونه‌ای بهینه‌سازی شود که اثرات منفی آن بر محیط زیست به حداقل برسد. این امر ممکن است شامل تغییر مسیر، استفاده از تونل‌ها و پل‌ها برای عبور از مناطق حساس، و اتخاذ روش‌های ساخت و ساز دوستدار محیط زیست باشد.
3. ارائه طرح‌های جامع جبران خسارات زیست‌محیطی: در صورتی که اجرای پروژه کمربند جنوبی باعث ایجاد خسارات زیست‌محیطی شود، باید طرح‌های جامع و دقیقی برای جبران این خسارات ارائه شود. این طرح‌ها باید شامل احیا و بازسازی مناطق تخریب شده، حفاظت از گونه‌های جانوری و گیاهی در معرض خطر، و ایجاد مناطق حفاظت‌شده جدید باشد.
4. تضمین مشارکت و رضایت ذینفعان: برای موفقیت پروژه کمربند جنوبی، ضروری است که مشارکت و رضایت کلیه ذینفعان، از جمله ساکنین مناطق ذینفع، سازمان‌های مردم‌نهاد، و متخصصان محیط زیست جلب شود. این امر مستلزم برگزاری جلسات مشورتی، ارائه اطلاعات شفاف و دقیق، و در نظر گرفتن نظرات و پیشنهادات ذینفعان در فرآیند تصمیم‌گیری است.
5. بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و مصالح سازگار با محیط زیست: در اجرای پروژه کمربند جنوبی، باید از فناوری‌های نوین و مصالح سازگار با محیط زیست استفاده شود. این امر به کاهش آلودگی هوا و آب، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، و کاهش اثرات منفی بر محیط زیست کمک خواهد کرد.

ج) ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست:

1. افزایش آگاهی عمومی: لازم است برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی گسترده‌ای برای افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت حفاظت از محیط زیست و پیامدهای تخریب آن اجرا شود. این برنامه‌ها باید مخاطبان مختلف، از جمله کودکان، جوانان، و بزرگسالان را هدف قرار دهند و از ابزارهای مختلف مانند رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، و برنامه‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها استفاده کنند.
2. تشویق مشارکت مردمی: مردم باید تشویق شوند تا در فعالیت‌های حفاظت از محیط زیست مشارکت فعال داشته باشند. این امر می‌تواند از طریق برگزاری برنامه‌های پاکسازی محیط زیست، کاشت درخت، و آموزش‌های عملی در زمینه حفاظت از محیط زیست صورت گیرد.
3. حمایت از سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO) فعال در زمینه محیط زیست: سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در زمینه محیط زیست نقش مهمی در حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کنند. لازم است از این سازمان‌ها حمایت مالی و معنوی شود و به آن‌ها اجازه داده شود تا به طور مستقل و بدون دخالت در فعالیت‌های خود به ایفای نقش بپردازند.

با اجرای این راهکارها، می‌توان امیدوار بود که از تخریب بیشتر محیط زیست در کوه‌های جنوبی مشهد جلوگیری شده و زمینه برای احیای این منطقه ارزشمند و نیز حل مشکلات ترافیکی شهر مشهد فراهم گردد. این امر مستلزم عزم جدی مسئولین، همکاری مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد، و استفاده از دانش و تخصص کارشناسان است.

در پایان، امیدوارم این موضوع با جدیت و پیگیری مستمر مسئولین ذیربط، مورد بررسی قرار گیرد و ضمن رفع ابهامات و شفاف‌سازی، نسبت به حفظ محیط زیست و حقوق مردم منطقه، اقدامات عملی و موثری صورت پذیرد.

حمید رابعی

کارشناس ارشد مهندسی شهرسازی